‘Inspraak zonder inzicht levert uitspraak zonder uitzicht’

Na 7 jaar betrokkenheid als kringbestuurder en ambassadeur bij de LHV neemt Jeroen Brendeke afscheid. In de jaren voor (en tijdens) de LHV was Jeroen ook al bestuurlijk actief. In een interview licht hij toe hoe hij het huisartsenvak heeft zien veranderen en hoe hij zijn bestuurlijke betrokkenheid heeft ervaren.

Hoe heb je het huisartsenvak zien veranderen?

In de dertig jaar dat ik als huisarts ook bestuurlijk betrokken ben, is het vak sterk veranderd. Inhoudelijk kwalitatief in positieve zin door de bijdragen van de NHG-standaarden, NPA-accreditatie, HIS en ICPC-coderingen. Maar ook in negatieve zin door de taakverzwaring die het overhevelen van veel chronische zorg van tweede naar eerste lijn met zich meebracht. Naast uiteraard de onophoudelijke druk door oneigenlijke bureaucratische taken, de doorgeschoten regelgeving, het wantrouwen naar de beroepsgroep, de machtigingsformulieren etc. Dat had en heeft zijn weerslag gegeven op de hoeveelheid werk per praktijk, op de praktijkomvang, het aantal medewerkers per praktijk en daarmee ruimtegebrek.

De complexiteit van praktijkvoering nam toe en je vrijheid om het vak uit te oefenen zoals jij het voor je patiënt wilt nam af. Ter verduidelijking: In 1992 had mijn opleider in Twente 2900 ingeschreven patiënten en kon die praktijk in 5 normale werkdagen tussen 8-17 uur in zijn eentje draaien met 1 assistente en een echtgenote die wat hand en spandiensten verrichtte. Hij had een normale koffie, lunch en theepauze, deed het HAGRO-overleg wekelijks op de vrijdagmiddag en zocht 1x per week op dinsdagmiddag zijn patiënten in het ziekenhuis op. Een wereld van verschil met de huidige organisatiegraad en bijbehorende werkdruk van deze tijd.

Veranderende eisen van de maatschappij, veranderende eisen vanuit overheid en zorgverzekeraars vroegen en vragen bestuurlijk een continue cyclus van alertheid, anticiperen en onderhandelen in het belang van ons vak. Wat mijn daarin opvalt is dat de inhoud van onze inbreng naar mijn gevoel in die jaren enorm veranderd is. Laat ik chargeren: van “wat heeft u nodig als huisarts om uw werk goed te doen, dan regelen we dat” naar “wij willen het zus en zo geregeld hebben want wij zijn van mening dat het zo moet”.

Vanuit de goedgelovige jaren ‘90 waarin er eerst iets aan ons gevraagd werd, de huisartsen “Ja, natuurlijk” zeiden en zich pas daarna afvroegen wat het tarief zou worden kan ik een mooi voorbeeld even: Destijds werden de uitstrijkjes voor het baarmoederhalskanker onderzoek door de GGD gedaan. De opkomst was vaak minder dan 20%. Nadat de huisartsen dit overnamen steeg dat percentage tot ruim boven de 80% maar de prijs die we kregen om alles daarvoor te doen was nauwelijks kostendekkend, terugrekenend ca. € 3,50 per uitstrijkje. Voor mij was dat de eerste confrontatie met de noodzaak tot een andere bestuurscultuur en een motivatie actief te gaan worden.

Nu zitten we in 2023 waarbij we eerst hard onderhandelen voor een passend tarief, daarna onderhandelen over de uitvoerbaarheid inclusief de wijze van verantwoording en ondertussen goed oppassen dat de ander tijdens de wedstrijd niet stiekem de spelregels aanpast. Woorden als “winst en risico afdekken” dien je nu een-op-een te bezigen.

Besturen is dus keihard nodig in om deze verzakelijking goed tegenhang te kunnen blijven bieden.
Deze geschetste ontwikkeling heeft weerslag gehad op de manier van besturen. Van onze belangenbehartiging, waarbij de combinatie van moeizamere gesprekken, de snellere doorlooptijd van veranderingen die gevraagd worden en ondertussen alles parallel via social media al op straat ligt. Dat maakt het lastiger om een goede strategie te bedenken en te kunnen uitvoeren. Gelukkig is bij veel leden het vertrouwen groot en de inzet als we die vragen nog veel groter, getuige de enorme actiebereidheid vorig jaar op het Malieveld.

Wat heeft het ambassadeurschap je als huisarts en persoon gebracht?

Een goede vraag die gek genoeg toch lastig te beantwoorden voelt. Als huisarts kunnen meebesturen verminderde voor mij het gevoel van passief aan de zijkant te staan. Het gaf mij een kans naar vermogen de kernwaarden van ons vak te behouden en in een veranderende maatschappij ook de vakbondsman te kunnen zijn. Daarbij gaf en geeft al die jaren van bestuurlijke betrokkenheid mij veel meer inzicht hoe de machtsstructuren in de maatschappij zich nu werkelijk tot elkaar verhouden.

Mijn nu 93-jarige vader inspireerde mij in de jaren ‘90 al met zijn quote: “Inspraak zonder inzicht levert uitspraak zonder uitzicht”. En terugkijkend heeft deze uitdrukking in al die jaren alleen maar aan waarde en zeggingskracht gewonnen.

Waar ben je het meest trots op met wat je hebt bereikt in al die jaren?

Voor mij als mens ben ik er trots dat ik mijn aandeel geleverd heb in het behouden van onze kernwaarden.

Heb je nog een tip of wens voor de lezers?

Geef prioriteit aan je belangenbehartiging! Kom naar een vergadering of maak tijd voor een opiniepeiling als die langskomt. Laat je stem horen!
Belangenbehartiging gaat over de inhoud van je dagelijks werk en je boterham. Het gaat over het verschil of je elke dag van je vak kunt genieten of dat het je frustreert. Het gaat over de centjes die je onderaan de streep mee naar huis brengt.
Jouw inbreng, hoe ogenschijnlijk klein ook, samen met die van al je collega’s, maakt écht verschil. Het helpt je bestuurder om nóg beter richting te kiezen om nóg duidelijker aan een onderhandelingstafel positie te bepalen. Dat doet hij of zij voor jóu, niet voor zichzelf.

En wat ga je nu doen?

Fietsen met Loes. Onze kleindochter is bijna een jaar, het zitje zit al maanden op mijn fiets 😊