Spring naar content

Wie doet wat: mensen met dementie of een verstandelijke beperking (Wzd)

De Wet zorg en dwang (Wzd) introduceert een aantal nieuwe functies en herdefinieert bestaande functies.

  • De functie van de Bopz-arts is vervangen door de Wzd-functionaris.
  • De nieuwe functies in de Wzd zijn die van zorgverantwoordelijke, externe deskundige, cliëntvertrouwenspersoon.
  • De klachtencommissie is een bestaande commissie, maar is nu ook als randvoorwaarde in de Wzd opgenomen.

Zorgaanbieder maakt beleidsplan

Wanneer een zorgaanbieder onvrijwillige zorg wil aanbieden, moet een beleidsplan – waarin in ieder geval de volgende punten aan de orde komen – worden opgesteld:

  • welke alternatieven worden ingezet onvrijwillige zorg zoveel mogelijk te voorkomen
  • hoe wordt omgegaan met het toepassen en afbouwen van onvrijwillige zorg
  • hoe het (interne) toezicht bij de uitvoering van onvrijwillige zorg wordt vormgegeven
  • hoe de rollen van zorgverantwoordelijke, deskundige, behandelend arts, Wzd-functionaris en externe deskundige zijn verdeeld
  • hoe de overlegvormen om het stappenplan te kunnen uitvoeren zijn geregeld.

Extra punten die in het beleidsplan voor ambulante onvrijwillige zorg aan de orde moeten komen:

  • welke factoren meewegen bij de beoordeling of ambulante zorg de voorkeur heeft boven opname in een accommodatie. Hierbij moet de zorgaanbieder rekening houden met de wens van de cliënt en de belangen van familie en naasten die relevant zijn voor de continuïteit van zorg.
  • hoe met toezicht de veiligheid op voldoende wijze kan worden geborgd
  • welke factoren meewegen bij de beoordeling van het aantal zorgverleners dat aanwezig moet zijn bij de daadwerkelijke uitvoering
  • hoe op verantwoorde wijze wordt omgegaan met fysiek verzet van de cliënt
  • hoe de bereikbaarheid en ondersteuning wordt geborgd door de zorgaanbieder
  • hoe door toezicht grensoverschrijdend gedrag door een zorgverlener wordt voorkomen.

Rol van de zorgverantwoordelijke

De zorgverantwoordelijke is een ter zake kundige arts of iemand die valt ‘binnen een categorie die door de minister is aangewezen als deskundig’. De zorgaanbieder wijst vervolgens aan wie dat in de zorgorganisatie kan zijn. De zorgverantwoordelijke is verantwoordelijk voor:

  • de opstelling van een zorgplan waarmee de cliënt instemt
  • de aanpassing van het zorgplan volgens het stappenplan als de opgenomen vrijwillige zorg niet volstaat om ernstig nadeel te voorkomen
  • het geven van toestemming als er een situatie ontstaat waarin onvrijwillige zorg voor de eerste keer wordt toegepast
  • schriftelijk toestemming geven voor onvrijwillige zorg in een onvoorziene situatie
  • nauw overleg voeren met de verschillende deskundigen, waaronder ook de Wzd-arts
  • de afbouw van de onvrijwillige zorg, zo nodig met advies van een externe deskundige

Rol van de extern deskundige

In de Algemene Maatregel van Bestuur over ambulante onvrijwillige zorg (gepubliceerd in juli 2018) wordt een verdere invulling gegeven aan het begrip ‘externe deskundige’. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de externe deskundige voor de ouderenzorg en voor de verstandelijk gehandicaptenzorg. De zorgverantwoordelijke moet een externe deskundige inschakelen als het de zorgaanbieder niet is gelukt om de onvrijwillige zorg binnen de gestelde termijn van 2x 3 maanden af te bouwen.

Voor de ouderenzorg kan de externe deskundige zijn:

  • specialist ouderengeneeskunde
  • psychiater
  • gezondheidszorgpsycholoog
  • verpleegkundige

Voor de gehandicaptenzorg is dat:

  • arts verstandelijk gehandicapten
  • psychiater
  • orthopedagoog
  • verpleegkundige

De externe deskundige heeft aantoonbare ervaring met voorkomen en afbouw van onvrijwillige zorg en is niet in dienst van of betrokken bij de zorgorganisatie van de cliënt of betrokken bij diens zorg.

Rol van de Wzd-functionaris

De Wzd-functionaris is de opvolger van de voormalige Bopz-arts. Deze functie is niet meer voorbehouden aan een ter zake kundige arts. Ook een orthopedagoog-generalist (gehandicaptenzorg) of een gezondheidszorgpsycholoog (ouderenzorg) kunnen deze functie vervullen.

Een Wzd-functionaris:

  • ziet toe op de inzet van de minst ingrijpende vorm van onvrijwillige zorg
  • stimuleert de mogelijk afbouw van onvrijwillige zorg
  • is verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken rondom het verlenen van onvrijwillige zorg
  • is onafhankelijk

Als de Wzd-functionaris een gedragskundige is, dan moet een niet bij de zorg betrokken arts toestemming geven bij een aantal vormen van onvrijwillige zorg: toediening van vocht, voeding, medicatie, medische controles, medische handelingen of therapeutische maatregelen, beperking van de bewegingsvrijheid of insluiting. De Wzd-functionaris kan, maar hoeft niet in dienst te zijn van de zorgorganisatie.

Rol van de cliëntenvertrouwenspersoon

De zorgaanbieder die onvrijwillige zorg wil inzetten moet een cliëntenvertrouwenspersoon benoemen. De cliëntenvertrouwenspersoon moet aantoonbare ervaring met de specifieke zorgbehoeften van cliënten met een verstandelijke beperking of dementie en het herkennen van hun problemen hebben. Ook kent hij de rechten van cliënten die tegen hun wil zorg krijgen. De cliëntenvertrouwenspersoon is onafhankelijk van de zorgaanbieder, de Wzd-arts, de zorgverantwoordelijke en het CIZ. De overheid heeft beloofd deze functionaris te financieren en met het veld op zoek te gaan naar een passende organisatiestructuur. Bekijk het overzicht met cliëntvertrouwenspersonen in jouw regio.

Rol van de vertrouwenspersoon en klachtenfunctionaris

De cliëntenvertrouwenspersoon kan niet dezelfde persoon zijn als de klachtenfunctionaris. Een klachtenfunctionaris bemiddelt tussen klager en zorgaanbieder, een cliëntenvertrouwenspersoon gaat onvoorwaardelijk naast de cliënt staan. Bovendien is de cliëntvertrouwenspersoon niet in dienst van de zorgaanbieder.

Rol van de klachtencommissie

Een zorgaanbieder is verplicht te zorgen voor toegang tot een onafhankelijke klachtencommissie. De commissie moet bestaan uit een oneven aantal van tenminste drie personen. Deze personen zijn niet in dienst of verbonden met de zorgorganisatie en zijn instaat een deskundige en zorgvuldige beslissing te nemen op grond van de klacht.