Handleiding Voorbehouden handelingen in de (wijk)verpleging en verzorging

Volgens de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (BIG) zijn er 3 categorieën bevoegdheden voor het verrichten van voorbehouden handelingen:

1. Zelfstandig bevoegden

Deze zorgverleners zijn bevoegd om:

• de indicatie te stellen
• de handeling uit te voeren
• en/of een niet-zelfstandig bevoegde of een functioneel zelfstandig bevoegde de opdracht te geven om de voorbehouden handeling te verrichten.

Voor woonzorginstellingen zijn dit de specialist ouderengeneeskunde, de huisarts en soms ook de verpleegkundig specialist en physician assistant.

2. Functioneel zelfstandig

Verpleegkundigen (BIG-geregistreerd) zijn functioneel zelfstandig. Dit betekent dat zij de deskundigheid bezitten om bepaalde voorbehouden handelingen zelfstandig uit te voeren. Zonder toezicht of tussenkomst van de opdrachtgever. Het gaat hierbij om een totale beroepsgroep. Zij zijn nooit bevoegd om zelf de indicatie te stellen.

Deze voorbehouden handelingen zijn:

• het geven van subcutane, intramusculaire en intraveneuze injecties
• het verrichten van een katheterisatie van de blaas bij een volwassene
• het inbrengen van maagsonde of infuus (en inbrengen van medicijnen per infuus)
• het verrichten van een venapunctie

3. Niet-zelfstandig bevoegden

Is aan een aantal voorwaarden voldaan uit de Wet BIG en van de zorginstelling? Dan mogen ook anderen beroepsmatig voorbehouden handelingen uitvoeren. Dit gebeurt in opdracht van een zelfstandig bevoegde. Niet-zelfstandig bevoegden mogen nooit een indicatie stellen.

Voor het geven van een opdracht geldt een aantal voorwaarden:

• de opdrachtgever mag iemand alleen een opdracht geven als hij redelijkerwijs mag aannemen dat deze persoon bekwaam is om de handeling behoorlijk te verrichten
• voor zover dat redelijkerwijs noodzakelijk is:
  • geeft de opdrachtgever aanwijzingen over het verrichten van de handeling
  • houdt de opdrachtgever toezicht op het verrichten van de handeling
  • en is de mogelijkheid van tussenkomst van de opdrachtgever of zijn/haar waarnemer voldoende verzekerd.

Alleen als aan deze voorwaarden is voldaan, mag een opdrachtgever iemand een opdracht geven een voorbehouden handeling te verrichten.

De opdracht moet altijd zorgvuldig gebeuren. De Wet BIG stelt geen eisen aan de opdracht. Het is vormvrij, dus je kunt de opdracht zowel schriftelijk als telefonisch geven. Administratief is dat laatste voor jou minder belastend. Ook maakt het de lijnen korter bij de uitvoering van de handeling door een bekwame zorgverlener. Diegene is meestal bekend met de cliënt. Deze vorm van opdrachtverstrekking is getoetst en goedgekeurd door de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Daarnaast kan de opdracht schriftelijk, bijvoorbeeld via een uitvoeringsverzoek, worden gegeven.

Of toezicht en tussenkomst van jou noodzakelijk is en in welke vorm, verschilt per situatie.

• Je kunt direct toezicht houden door op de plaats van de handeling zelf aanwezig te zijn. En zo nodig in te grijpen en de handeling over te nemen.
• Je bent altijd telefonisch bereikbaar om zo nodig aanvullende aanwijzingen of opdrachten te geven. Toezicht en tussenkomst is in de zorginstelling gewaarborgd door de 24-uurs bereikbaarheidsdiensten van de specialisten ouderengeneeskunde of de huisartsen(post).